Å vekse seg ung
TEATER
Trøndelag teater – studioscena
Ferdydurke
Av Witold Gombrowicz
Produsert og framført av Teatr Provisorium og Kompania Teatr
Regi: Witold Mazurkiewicz og Janusz Oprynski
Med: Jacek Brzezinski, Witold Mazurkiewicz, Jaroslaw Tomica og Michal Zgiet
Høgst realistisk surrealisme, - humoristisk, eksistensielt, men først og fremst særs velspela.
Det er polsk kulturveke i Trondheim, og i samarbeid med universitetet har det lukkast Teaterhuset Avant Garden og Trøndelag teater å få eit tredagars gjestespel av Teatr Provisorium og Kompania Teatr frå Lublin i Polen. Oppsettinga Ferdydurke er basert på Witold Gombrowicz’ roman av same namn. Produksjonen er sett opp nærare 400 gongar og har turnert i eit utal land sia premiera i 1999, har hausta eit tjuetals internasjonale prisar, og er særs etterspurd. I helga var det altså norgespremiere i Trondheim.
Den polske forfattaren Witold Gombrowicz (1904-1969), som levde mesteparten av livet i eksil i Argentina og Frankrike, skreiv romanen Ferdydurke i 1937. Det er ein sterkt satirisk roman om ein trettiårig forfattar som ein dag vaknar opp og finn ut at litteraturprofessoren hans har kidnappa han og ført han attende til skulebenken som femten-sekstenåring for der å lære alt om att på rette måten. I dag blir Gombrowicz rekna som Polens største forfattar i si tid, men det var ikkje alltid slik. Bøkene hans blei forbode av både polske nasjonalistar, naziregimet og seinare av stalinismen, noko som i følge Milan Kundera burde vere eit kvalitetsprov i seg sjølv. Ungdomsromanen Ferdydurke blei omsett til norsk i 1969, og er å rekne som ei av førre hundreårets undergrunnsklassikarar og ei skikkeleg kultbok.
Dramatiseringa til Teatr Provisorium og Kompania Teatr er ein nokså fri leik med brokkar og fragment frå boka. Å vakne opp, som den trettiårige hovudpersonen gjer i første kapittel, for så å finne ut at han er femten-seksten år, er i seg sjølv temmeleg absurd. Og slik er også framsyninga. Sjølv om stykket, bak all surrealismen, nok i stor grad handlar om mogning, blir eit innhaldsresymé ganske meiningslaust. Men likevel, bak og oppi det absurde, dukkar det stadig opp saker for ettertanken, og i skrivande stund, fleire timar etter framsyninga, kjem meir og meir fram i medvitet.
I ein temmeleg strippa scenografi der konturane av eit lite rom med ein benk, eit bord og eit vindauge er alt, greier dei fire aktørane å hoppe fram og attende i tid og rom i eit i dobbel forstand tett spel. Jamvel om det er mye dialog, er dette i høgste grad fysisk teater der mimikk og kroppsspråk er vel så viktig som det verbale. Dei fire er hovudpersonen, den ganske dominerande læraren hans, og to personar eg oppfattar som kameratar eller medelevar. I uttrykk er framsyninga tidvis ekstrem, pubertal, erotisk og plump, og inneheld ikkje så reint lite prompehumor. Men det er gjort intelligent og humoristisk, og etter kvart (og delvis etterpå) ser eg konturane av meir eksistensielle mogningsaspekt, som mellom anna ein kamp mellom det intellektuelle og høgverdige på den eine sida, og ønsket om det enkle livet hjå stallgutane på den andre. Naivisme vs. intellekt, eller det plumpe og puerile mot den ideale fordring, om du vil. Og det handlar mye om spel, om tvisyn og dualisme, - om å måtte vere sin eigen motsetnad når den sterkt manipulerande professoren tvingar dei tre inn i stadig nye roller. Men dette er langt frå det einaste ein kan tolke inn i denne framsyninga, så mangefasettert og innhaldsrik (ja, nettopp innhaldsrik!) som ho er. Det intense, tette, presise og krevjande kammerspelet der dei fire held deg fast i samfulle 80 minutt, er ei oppleving i seg sjølv. Og det er lenge sia eg har sett ei framsyning der ettersmaken er så sterk!
Amund Grimstad
(Meldinga stod i Klassekampen den 16. oktober 2006, og i Norsk Shakespeare og teatertidsskrift nr 3/4-2006)
Trøndelag teater – studioscena
Ferdydurke
Av Witold Gombrowicz
Produsert og framført av Teatr Provisorium og Kompania Teatr
Regi: Witold Mazurkiewicz og Janusz Oprynski
Med: Jacek Brzezinski, Witold Mazurkiewicz, Jaroslaw Tomica og Michal Zgiet
Høgst realistisk surrealisme, - humoristisk, eksistensielt, men først og fremst særs velspela.
Det er polsk kulturveke i Trondheim, og i samarbeid med universitetet har det lukkast Teaterhuset Avant Garden og Trøndelag teater å få eit tredagars gjestespel av Teatr Provisorium og Kompania Teatr frå Lublin i Polen. Oppsettinga Ferdydurke er basert på Witold Gombrowicz’ roman av same namn. Produksjonen er sett opp nærare 400 gongar og har turnert i eit utal land sia premiera i 1999, har hausta eit tjuetals internasjonale prisar, og er særs etterspurd. I helga var det altså norgespremiere i Trondheim.
Den polske forfattaren Witold Gombrowicz (1904-1969), som levde mesteparten av livet i eksil i Argentina og Frankrike, skreiv romanen Ferdydurke i 1937. Det er ein sterkt satirisk roman om ein trettiårig forfattar som ein dag vaknar opp og finn ut at litteraturprofessoren hans har kidnappa han og ført han attende til skulebenken som femten-sekstenåring for der å lære alt om att på rette måten. I dag blir Gombrowicz rekna som Polens største forfattar i si tid, men det var ikkje alltid slik. Bøkene hans blei forbode av både polske nasjonalistar, naziregimet og seinare av stalinismen, noko som i følge Milan Kundera burde vere eit kvalitetsprov i seg sjølv. Ungdomsromanen Ferdydurke blei omsett til norsk i 1969, og er å rekne som ei av førre hundreårets undergrunnsklassikarar og ei skikkeleg kultbok.
Dramatiseringa til Teatr Provisorium og Kompania Teatr er ein nokså fri leik med brokkar og fragment frå boka. Å vakne opp, som den trettiårige hovudpersonen gjer i første kapittel, for så å finne ut at han er femten-seksten år, er i seg sjølv temmeleg absurd. Og slik er også framsyninga. Sjølv om stykket, bak all surrealismen, nok i stor grad handlar om mogning, blir eit innhaldsresymé ganske meiningslaust. Men likevel, bak og oppi det absurde, dukkar det stadig opp saker for ettertanken, og i skrivande stund, fleire timar etter framsyninga, kjem meir og meir fram i medvitet.
I ein temmeleg strippa scenografi der konturane av eit lite rom med ein benk, eit bord og eit vindauge er alt, greier dei fire aktørane å hoppe fram og attende i tid og rom i eit i dobbel forstand tett spel. Jamvel om det er mye dialog, er dette i høgste grad fysisk teater der mimikk og kroppsspråk er vel så viktig som det verbale. Dei fire er hovudpersonen, den ganske dominerande læraren hans, og to personar eg oppfattar som kameratar eller medelevar. I uttrykk er framsyninga tidvis ekstrem, pubertal, erotisk og plump, og inneheld ikkje så reint lite prompehumor. Men det er gjort intelligent og humoristisk, og etter kvart (og delvis etterpå) ser eg konturane av meir eksistensielle mogningsaspekt, som mellom anna ein kamp mellom det intellektuelle og høgverdige på den eine sida, og ønsket om det enkle livet hjå stallgutane på den andre. Naivisme vs. intellekt, eller det plumpe og puerile mot den ideale fordring, om du vil. Og det handlar mye om spel, om tvisyn og dualisme, - om å måtte vere sin eigen motsetnad når den sterkt manipulerande professoren tvingar dei tre inn i stadig nye roller. Men dette er langt frå det einaste ein kan tolke inn i denne framsyninga, så mangefasettert og innhaldsrik (ja, nettopp innhaldsrik!) som ho er. Det intense, tette, presise og krevjande kammerspelet der dei fire held deg fast i samfulle 80 minutt, er ei oppleving i seg sjølv. Og det er lenge sia eg har sett ei framsyning der ettersmaken er så sterk!
Amund Grimstad
(Meldinga stod i Klassekampen den 16. oktober 2006, og i Norsk Shakespeare og teatertidsskrift nr 3/4-2006)
innlegg av Amund Grimstad på
23:11
<< Startsiden